105 настай буурай ба түүний хүсэлт

…Хүүхдүүд минь гадаа хүйтэн байна. Халуун цай уу гэж буурай бидэнд санаа тавив. “Ээж маань хараа, сонсгол, бас хөл нь л муудсанаас бус ухаан санаа нь саруул. Ер нь саяхныг болтол өвчин хууч яриагүй дээ” гэж Хэнмэдэх гуайн охин А.Оюун өгүүлээд “Миний дүү ээжээс асуух зүйлээ асуугаарай” гээд буурайд сандал дөхүүлж өгөв. 105 настан бид хоёрын яриа эхлэв.

–Эмээ та аль нутгийнх вэ?

-Эмээ нь Төв аймгийн Дэлгэрхаан сумын харьяат. Би чинь 1921 оны Ардын хувьсгалтай чацуу хүн шүү дээ.

–Анх хэдэн онд хотод орж ирсэн бэ?

-14 настайдаа анх Да хүрээнд орж ирж ирсэн. Бороогийн сургуулийн 8 дугаар ангийг онц дүнтэй төгссөн.

-Аавыгаа дагаад Ноос угаах үйлдвэрт анх ажилд орж баглаа боодлын тасагт хуваарилагдан ажиллаж байлаа. Гэхдээ намайг насанд хүрээгүй гээд цөөхөн цаг ажиллуулдаг байсан юм. Тэр сайхан үйлдвэрийг минь тараачихсанд харамсаж явдаг даа. Дүнхийгээд мөн ч сайхан харагддаг байж билээ.

–Өөр ямар ажил хийж байв?

-Өө надад хийж үзээгүй ажил бараг байхгүй. Сайд дарга болж индэр дээр гарахаас бусдыг хийсэн дээ. Шинэ үсэг зааж байлаа. Байшин үйлдвэрлэх комбинатад норм хийж самосваль дээр элс, хайрга ч ачиж, Түнхэлд хөлдүү мод үүрч л явлаа.

-Тэгэлгүй яахав.

-Мэдэхгүй. Гайгүй л байсан санагддаг.

–Шинэ үсгийн багш гэснээс тухайн үеийн хүмүүс одоогийн крилл үсгийг хэр амархан сурдаг байсан бэ?

-Хүүхнүүд дэлгүүр хэсээд хичээл хийхгүй уур хүргэдэг л байлаа.

–Таныг маршал Х.Чойбалсангийн оршуулганд хорооноос томилогдон оролцож байж гэж хүүхдүүд чинь хэллээ. Их идэвхтэй бүсгүй байсан болоод тэр байх гэж би бодлоо?

-Хөөрхий маршал маань цагаан сарын битүүний өдөр нүд аньсан юм шүү дээ. Би оршуулах ёслолын хүндэт харуулд гарч байсан. Гэргий нь яг миний хажууд зогсож байсан. Хороо, хорооноос нэр хүнд сайтай хүмүүсийг гаргаж байсан юм.

–Маршалтай амьд ахуйд нь уулзаж байв уу?

-Уулзаж байгаагүй. Харин улсын баяраар Яармагийн дэнжид харж байсан. Их энгийн хүн байлаа.

–Тэр үеийн эмэгтэйчүүд урлаг уран сайханд дуртай байсан гэдэг. Та дуулдаг байсан уу?

-Уран сайханч байсан шүү, эмээ нь. Радио хороонд дуугаа бичүүлж байсан. Радио гэснээс жижигхэн хар юмнаас хүний яриа сонсогдоод, дуу хөгжим гараад байхаар анх айж байсан.

–Ардын жүжигчин Л.Цогзолмаатай ойр байв уу?

-Бид хоёр өвөр түрийндээ орж явсан. Саяхан нүд нь муудсан тухай сонсоод өрөвдлөө ш дээ.

–Төр засгаас юу хүсэж байна вэ?

-Ганц өрөө ч хамаагүй байртай болгоод өгвөл нас буян минь шингэнэ дээ гэж залбирах юм.

Бид хоёрын яриа ингээд завсарлав. Асуух зүйл олон байсан ч ийм өндөр настай хүнийг чилээгээд хэрэггүй биз ээ. Хамгийн гол нь Д.Хэнмэдэх гуай 70 шүргэсэн охин, хүргэн хоёртойгоо хамт гэр хороололд амьдардаг. Асарч халамжилж буй хоёр хүн мөн л ахмад настан учраас ахуй нөхцлийн хувьд мэдээж амаргүй юм. Өндөр довжоо руу 105 настай хөл гар муутай хүнийг буулгах, гаргаж, оруулахаас эхлээд хэцүү юм. Ер нь 70 настай улс байнга гал түлж, ус зөөнө гэдэг хэнд ч амаргүй санагдаж байгаа биз?

“Ах нь насаараа цэргийн албанд ажилласан дэд хурандаа. Залуудаа мөн ч ажилсаг байлаа. Энэ байшинг барихад газрыг нь тэгшлэхээс эхлээд маш их хөдөлмөр орсон. Бараг нэг тонн усыг ганцаараа зөөж явлаа. Одоо аргагүй нас ахиад ирэхээр хүч чадал хүрэхгүй боллоо” гэж Д.Хэнмэдэх гуайн хүргэн Ж.Балдандорж өгүүлээд төр засгаас 105 насалсан ээжийг минь байртай болгож өгөөч л гэж аминчлан хүсэж байна гэлээ. Тэд энэ асуудлаа тойргоосоо хоёр удаа УИХ-д сонгогдсон Ж.Ганбаатарт тайлбарлаж, хүсэлт гаргаж байсан аж. Өнөөдөр мөн УИХ-ын гишүүн Х.Ганхуяг, Ж.Ганбаатар нарын туслахад өргөдлөө гардуулсан байна.

100 насыг давж насална гэдэг энэ дэлхийн аль ч улс оронд маш ховор тохиолдол. Ховорхон хувь тавилан. Тэгээд ч залуу нас, хөлс хүчээ Монгол Улсынхаа хөгжил цэцэглэлтийн төлөө зориулж явсан буурайгийн ядаж насыг нь хүндлээд байртай болгож өгөөсэй гэдэг чин хүслээр тэднийхээс хөдөллөө. Буурай эрхээ барьж, ерөөл хэлсээр үлдэв.